حافظ و مهدویت

استاد مطهری در کتاب آیینه جام، ابیاتی را تحت عنوان انسان کامل در شعر حافظ گردآوری نموده است، که از آن جمله‌اند:گرچه شیرین دهنان پادشهانند، ولی او سلیمان زمانست که خاتم با اوستدر احادیث شباهتهای فراوانی برای آن حضرت با انبیا ذکر شده است و از آن جمله در شباهت آن حضرت با سلیمان، علیه‌السلام، آمده است: بادها به‌اذن خداوند مسخر وی می‌گردند و سلطنت او بر تمام زمین گسترده خواهد شد و امیر مومنان در این رابطه می‌فرماید:«نخستین‌کاری که قایم در انطاکیه انجام می‌دهد این است که تورات را از غاری بیرون می‌آورد که عصای موسی و انگشتر سلیمان در آن است.» 4 .و نیز می‌فرماید:«در بیت‌المقدس، تابوت سکینه و انگشتر سلیمان و الواحی را که بر موسی نازل شده بیرون می‌آورد.» 5 .همچنین امام صادق، علیه‌السلام، می‌فرماید:«عصای موسی و انگشتر سلیمان در دست او خواهد بود.» 6 .تو خود چه لعبتی ای شهسوار شیرین کار که در برابر چشمی و غایب از نظریامیر مومنان در این رابطه می‌فرماید:«هنگامی که امام غایب از دیده‌ها پنهان شود و مردم از غیبت او ازحد شرع بیرون روند، توده مردم خیال می‌کنند که حجت خدا ازبین رفته و امامت باطل شده است. سوگند به خدای علی در چنین روزی «حجت خدا در میان آنهاست»، در کوچه و بازار آنها گام برمی‌دارد و بر خانه‌های آنها وارد می‌شود و در شرق و غرب عالم به سیاحت می‌پردازد و گفتار مردمان را می‌شنود بر اجتماعات آنها وارد شده سلام می‌فرمایند...» 7 .در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایتروایت زیر با مصرع دوم بیت مذکور مطابق است.امام زین‌العابدین، علیه‌السلام، می‌فرماید:«فتنه‌هایی چون امواج تاریک شب بر آنها هجوم می‌آورد که کسی از آنها رهایی نمی‌یابد، بجز افرادی که خداوند از آنها پیمان گرفته است، آنها شعله‌های هدایت و سرچشمه‌های دانش و فضیلت هستند، که خداوند آنها را از هر فتنه تاریک نجات می‌دهد». 8 .حاصل آنکه بیت یاد شده از حافظ برگرفته از واقعیاتی است که در متن احادیث نقل است: خواجه شیراز در شرایط نابسامان جامعه در جستجوی کوکب هدایت، حضرت مهدی موعود، عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، است تا ازطریق وی به حقایق دست یابد.هواخواه توام جانا و می‌دانم که می‌دانی که هم نادیده می‌بینی و هم ننوشته می‌خوانیپیامبر اکرم، صلی الله علیه و آله، می‌فرماید:«نیکان عترت من، و پاکان بستگان من، در کودکی حکیم‌ترین مردمان، و در بزرگی داناترین آنان هستند. آگاه باشید که ما خاندانی هستیم که از علوم خدا به‌ما تعلیم شده است و از حکمت خدا به‌ما عطا شده، و از صادق مصدق فرا گرفتیم». 9 .آری آن حضرت خزانه‌دار علوم الهی است و اسرار الهی را از صادق مصدق فرا گرفته و به‌همین علت از اسرار درونی خواخواهان خود مطلع است.همانگونه که ذکر شد، مهدویت و نوید ظهور مصلح غیبی در اسلام بسیار قدیمی و ریشه‌دار است، لیکن نباید غافل بود که این امر اختصاص به شیعیان ندارد، بلکه این اعتقاد در میان عامه مسلمین وجود دارد و همچنین ادیان دیگر نیز ظهور آن حضرت را قطعی می‌دانند، ولی هرکدام، از این منجی، به‌گونه‌ای تعبیر کرده‌اند. حافظ درباره غیبت آن حضرت می‌گوید:ازدست غیبت تو شکایت نمی‌کنم تا نیست غیبتی نبود لذت حضوریا در جای دیگر:ای غایب از نظر به‌خدا می‌سپارمت جانم بسوختی و به‌جان دوست دارمتامام رضا، علیه‌السلام، درباره غیبت آن حضرت چنین می‌فرماید:چهارمین فرزند من، خداوند او را در پشت پرده غیبت پنهان می‌سازد. تا وقتی که خود می‌خواهد. 10 .در کتاب مجموعه زندگی چهارده معصوم آمده است: عارف نامی حافظ شیراز که به زیارت جان باهرالنور امام زمان، عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، تشرف حاصل کرده است، شرایط زیارت حجت عصر را چنین وصف می‌کند:در خرابات مغان نور خدا می‌بینم این عجب بین که چه نوری زکجا می‌بینمجلوه بر من مفروش ای ملک‌الحاج که تو خانه می‌بینی و من خانه خدا می‌بینمخواهم از زلف بتان نافه گشایی کردن فکر دورست همانا که خطا می‌بینماستاد علی دوانی در کتاب شوق مهدی مطلبی را درمورد حافظ و حضرت مهدی آورده است:در اشعار هیچ یک از شاعران بزرگ غیر از حافظ نمی‌بینیم که تا این حد ابیاتی مناسب با اعتقاد شیعیان درباره امام زمان، علیه‌السلام، آمده باشد و تقریبا کمتر غزلی است که بیتی یا ابیاتی از آن مناسب با وصف‌حال امام غایب ازنظر نباشد.لسان‌الغیب در غزلهای شورانگیز خود بارها سروده است:روی بنما و وجود خودم از یاد ببر خرمن سوختگان را همه‌گو باد ببراشکم احرام طواف حرمت می‌بندد گرچه از خون دل ریش دمی طاهر نیستعمریست تا به راه غمت رو نهاده‌ایم روی و ریای خلق به‌یک سو نهاده‌ایمای خرم از فروغ رخت لاله‌زار عمر بازآ که ریخت بی‌گل رویت بهار عمرای پادشه خوبان داد از غم تنهایی دل بی‌تو به‌جان آمد وقت است که بازآییبنمای رخ که خلقی واله شوند و حیران بگشای لب که فریاد از مرد و زن برآیداز اینها جالبتر اینکه حافظ نام «مهدی» را صریحا آورده و از ظهور و نابودی «دجال» - مظهر ریا و تزویر و بدی و پلیدی - سخن گفته است:کجاست صوفی دجال چشم ملحد شکل بگو بسوز که «مهدی» دین پناه رسید!