تصویر شخصیت علی علیه‏السلام در نهج البلاغه از دیدگاه رهبری

تصویر شخصیت علی علیه‏السلام در نهج البلاغه
‏بیانات مقام معظم رهبری در کنگره هزاره نهج البلاغه (کنگره اول) ، 1360
یک بعد دیگر از ابعاد ارزش و اهمیت نهج البلاغه ترسیم شخصیت امیرالمومنین علیه الصلاه و السلام است ؛ چیزی که ما امروز به آن کمال احتیاج را داریم .
امیرالمومنین علی علیه‏السلام این چهره‏ی ناشناخته ، این انسان والا ، این نمونه‏ی کامل مسلمانی که اسلام می‏خواهد انسانها آنچنان ساخته بشوند ؛ در لابلای اوراق و سطور نهج البلاغه کاملا شناسایی و تعریف می‏شود .
نهج البلاغه در حقیقت کتاب معرفی علی بن ابی طالب علیه‏السلام است . چگونه ممکن است کسی به افقهای اسرارآمیز و شگفت آور ، و وادیهای گوناگون معرفتی - که در نهج البلاغه است - دست نیافته باشد و بتواند آنها را این گونه زیبا و جذاب ترسیم و توصیف کند .
در نهج البلاغه همه‏ی ابعاد یک شخصیت والای انسانی وجود دارد و یک انسان کامل در نهج البلاغه مجسم می‏شود و آن انسان کامل ، خود امیرالمومنین علیه‏السلام است . و این نه فقط از باب شناسایی چهره‏ی امیرالمومنین علیه‏السلام مهم است ؛ بلکه از باب شناسایی اسلام و این که اسلام چگونه انسانی را می‏خواهد بسازد ، حایز اهمیت است .
امروز بشریت معاصر از ما سوال می‏کند : ((این اسلامی که شما از آن دم می‏زنید و فکر می‏کنید رسالت آن جهانی است ، در صدد ساختن چگونه انسانی است ؟ )) برای پاسخ چه کسی را بهتر و زیباتر و جامعتر و والاتر از علی بن ابی طالب علیه‏السلام می‏توان نشان داد ؟ چهره‏ی علی بن ابیطالب علیه‏السلام در هیچ جا مانند نهج البلاغه آشکار نمی‏شود . -بیانات مقام معظم رهبری در کنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363
در حقیقت نهج البلاغه شخصیت خطی و رسمی امیرالمومنین است ؛ یعنی علی علیه‏السلام خود نهج البلاغه‏ی مجسم است و این یکی دیگر از خصوصیات امیر مومنان است . به آنچه که می‏گوید عمل می‏کند و آنچه را که می‏خواهد در زندگی خود پیاده می‏کند .
شخصیت امیرالمومنین خود ، کلمه به کلمه و سطر به سطر تفسیر نهج البلاغه و قرآن است ؛ لذا شما وقتی نهج البلاغه را می‏خوانید هم تاریخ و زندگی علی علیه‏السلام را دانستید و هم اسلام را شناختید . -بیانات مقام معظم رهبری در کنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363
لیکن مطالب این کتاب که در مجموع ، درس زندگی اجتماعی برای مسلمانهاست ، به طور مجرد از زندگی مطرح نشده است . گوینده‏ی این کلمات رییس مملکت ، حاکم و فرمانروای بزرگی است که حکومت او بر کشور پهناور و عظیمی گسترش داشته است . این انسان بزرگ که مسوولیت ملک داری و زمامداری را هم بر دوش داشته ، با احساس این مسوولیت عظیم چنین مطالبی را بر زبان جاری کرده است . نهج البلاغه مانند گفته‏های حکیمی نیست که دور از غوغای زندگی و فارغ از واقعیتها و مسایل گوناگونی که در یک جامعه ممکن است مطرح باشد ، می‏نشیند و معارف اسلامی را بیان می‏کند ؛ بلکه سخنان انسانی است که بار مسوولیت اداره‏ی یک جامعه‏ی عظیم را بر دوش خود احساس می‏کند و دانای دین و بصیر به همه‏ی معارف اسلامی و قرآنی است و با دلی مالامال از معرفت و روحی بزرگ و در مقامی پرمسوولیت ، با مردم رو به رو می‏شود ، با آنها حرف می‏زند و به سوالات و استفهامات آنها پاسخ می‏دهد . این است زمینه و موقعیت صدور نهج البلاغه . -بیانات مقام معظم رهبری در کنگره چهارم نهج البلاغه ، 1363
این بزرگوار یکی از معجزات شگفت آور خدا در تاریخ بود و حادثه‏ی شگفت آور دیگر این بود که قدر امیرالمومنین را در زمان خودش ندانستند . این هم واقعا از آن حوادث شگفت آور و تلخ است . کار را به جایی رساندند که - بر اساس آنچه که در نهج البلاغه آمده است - ایشان به طور مکرر در زمان حکومت خودشان از دست مردم به خدای متعال شکوه می‏کردند . دل آن بزرگوار پر از خون بود . با این همه سعه‏ی صدر و با این همه گذشت در راه خدا و احکام الهی ، آن بزرگوار در نهایت ضیق و عسرت در دوران زندگیش قرار گرفته بود . -خطبه‏های نماز جمعه تهران ، 7/1/1371 / روزنامه جمهوری اسلامی ، 8/1/1371